Giới thiệu sách “Lean Mindset: Ask the right questions” của Tom Poppendieck và Mary Poppendieck

Đầu năm 2013, trong thời gian công du vòng quanh thế giới để thực hiện một loạt các workshop có tên Lean Mindset (trong đó cả Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh đều là điểm dừng chân, may mắn thay!), Tom và Marry đang hoàn tất cuốn sách cùng tên của mình: Lean Mindset. Có vẻ như đây là cuốn sách cuối cùng trước khi nghỉ hưu của hai “tư tưởng gia” (thought leader) của cộng đồng Agile quốc tế.

Bìa sách Lean Mindset

Trong khi phần nhiều sách Agile dạy “chiêu” (practices), với hàng loạt những “cách làm việc A, cách làm việc B, để làm việc C v.v.” thì thật hiếm có những sách dạy cách tư duy (mindset) làm “bánh lái” cho các “chiêu thức” đó. Bộ sách của nhà Poppendieck lúc nào cũng được săn đón bởi nó luôn khơi gợi và nuôi dưỡng tư duy cho những người người thực hành Agile, từ người tập tọe, tới lãnh đạo và các chuyên gia Agile khác.

Khi mới viết cuốn sách đầu tay rất nổi tiếng năm 2003, Tom&Mary vẫn còn xếp Lean Software Development (LSD) vào cùng họ với Agile Software Development (như tựa đề đã ám chỉ – Lean Software Development: An Agile Toolkit). Tuy nhiên, sau một thập kỉ, nhiều thứ đã thay đổi. Một số tác giả khác cũng đã cố gắng tiếp cận LSD theo cách thức độc lập với Agile, xếp nó như là bộ phận con của Lean Product Development. Bản thân Mary & Tom cũng đã có thời gian trải nghiệm đủ dài với LSD để nhận thấy những gì là khiếm khuyết, thiếu sót của Agile. Sau bộ ba cuốn sách với phạm vi được giới hạn trong thế giới phần mềm (lần lượt là: “Lean Software Development”,  “Implementing Lean Software Development” và “Leading Software Development”), Mary & Tom tự nhận thấy họ không thể viết thêm về phần mềm nữa, như lời bạt của cuốn sách thứ tư này đã đề cập. Do vậy, cuốn “Lean Mindset” xuất bản tháng 9 năm 2013 như là điểm kết thúc một chặng đường dài với Phần mềm để trở về với tư duy tinh gọn “thuần khiết” hơn, không bị ảnh hưởng bởi lĩnh vực hẹp và trào lưu Agile ồn ào như trước.

Ở Lean Mindset, hai tác giả muốn nêu bật đặc tính “là một tư duy” của Lean, chứ không phải là một “phương pháp” hay “chiêu thức”. Do đó, như tựa nhỏ của cuốn sách đã gợi ý, tác giả tập trung vào “hỏi các câu hỏi đúng đắn”. Việc này không chỉ là nội dung của bản thân cuốn sách, mà còn là phong cách xuyên suốt của quyển sách mỏng nhưng giàu ý tứ. Ngoài các câu hỏi chính yếu của từng chương như “Mục đích của kinh doanh là gì?”, “Bạn đang làm việc để làm gì?”, “Điều gì khiến con người làm việc hiệu quả”, “Năng suất là gì?” và nó có quan trọng không?, “vai trò của thiết kế là gì?” hay “vì sao phải cách tân đột phá?”; các tác giả còn liệt kê một danh sách dài những câu hỏi để bạn đọc động não, suy tư (reflect) kĩ thêm về tất cả các phương diện của một công việc có ý nghĩa. Với danh sách câu hỏi quý hơn vàng này, thời gian tương tác thực sự với cuốn sách có thể dài và sâu hơn rất nhiều so với số trang ngắn ngủi và lượng thông tin ít ỏi có chọn lọc của cuốn sách. Đó quả là một cách tiếp cận tốt để “tấn công” vào tư duy và thúc đẩy sự thay đổi tích cực.

Một trong những nét chấm phá thú vị của cuốn sách là sự xuất hiện của hai nhân vật giả tưởng Otto – một thanh niên có trực giác nhanh nhạy và Anna – một cô gái rất lí tính, lúc nào cũng đòi hỏi phân tính tỉ mỉ và chu đáo. Thỉnh thoảng họ lại hiện lên và làm nổ ra những đoạn hội thoại vô cùng hữu ích, có khi rất dài, cũng có lúc thật ngắn gọn, giúp cho bạn đọc vừa được thư giản, vừa tăng thêm chiều sâu tư duy cho nội dung được bàn tới. Có thể rất nhiều câu hỏi quan trọng của bạn sẽ được Otto và Anna trả lời hoặc khơi mào giúp.

Một đặc sắc nữa cuốn cuốn sách có lẽ là nằm ở các tình huống nghiên cứu được chọn lựa. Là một cuốn sách đậm tính triết lí, Lean Mindset vẫn có thể thu hút người đọc với những phân tích đa chiều và sâu sắc ở rất nhiều tình huống thực tiễn, như trường hợp của Intel, WIKISPEED, CareerBuilder, hay của Spotify. Những phân tích này thậm chí có thể gợi ý những quy trình công việc thực thụ cho những nhà lãnh đạo và quản lí doanh nghiệp.

Bất chấp nhiều ưu điểm như nhận xét bên trên, bạn đọc có thể gặp một số khó khăn nhất định nếu chưa một lần tìm hiểu qua Tinh gọn là gì. Cuốn sách này không tập trung định nghĩa nó, hay giúp người đọc có thể “triển khai” tư tưởng tinh gọn vào công việc (như ba tập sách trước từng làm). Vì vậy, có thể cuốn sách này sẽ kén người đọc hơn, vớt ít kì vọng “sát mặt đất” hơn.

Để kết thúc việc giới thiệu một cuối sách còn mới, còn chờ thời gian thẩm định độ hay/dở, chúng ta cùng nhau “thưởng thức” một vài câu hỏi hay được rút ra từ trong sách:

1. Bạn đang làm công việc gì? Mục đích của công ty bạn là gì? Điều gì tạo cảm hứng để bạn làm việc mỗi sáng sớm? Nó có tạo cảm hứng cho người khác không?
2. Thử tưởng tượng tuần sau tất cả mọi người trong nhóm của bạn trúng xổ số. Liệu họ có tiếp tục đi làm không? Điều gì khiến môi trường làm việc của bạn hấp dẫn mọi người làm việc hết mình, ngay cả khi họ đã trúng số độc đắc?
3. Nếu được chọn chỉ một thử thách để tạo cảm hứng cho tất cả tổ chức làm việc tốt nhất, nó sẽ là cái gì?
4. Có bao nhiêu phần trăm nhân viên trong công ty bạn được xếp vào dạng “đầy năng lượng”? Làm gì để họ được như thế?
5. Thử tưởng tượng công ty bạn sẽ có một CEO mới trong nay mai, theo bạn thì cô ấy nên làm gì trước tiên?
6. Thử tưởng tượng bạn được đề nghị thiết kế lại sản phẩm lõi của công ty. Nó sẽ trông như thế nào?
7. Năng suất” có ý nghĩa như thế nào trong công ty của bạn? Bạn đo nó như thế nào? Nó có mối liên hệ như thế nào với “hiệu suất” tổng thể của công ty?

Xin mời!

PS. Trên TapChiLapTrinh.vn có một số tổng hợp về Tinh gọn, bạn có thể tìm hiểu thêm sơ bộ về tinh gọn (Lean) là gì: ở đây. 

[su_row]
[su_column size=”1/2″]This is the 1st Column. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis quam nibh, euismod eget nulla a, tempor scelerisque lorem. Proin dignissim arcu tristique fermentum ullamcorper. Integer lacinia scelerisque enim eu pretium. Nam elementum turpis orci, ac porttitor diam suscipit sit amet. [/su_column]
[su_column size=”1/2″] This is the 2nd Column. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis quam nibh, euismod eget nulla a, tempor scelerisque lorem. Proin dignissim arcu tristique fermentum ullamcorper. Integer lacinia scelerisque enim eu pretium. Nam elementum turpis orci, ac porttitor diam suscipit sit amet. Mirum est notare quam littera gothica, quam nunc putamus parum claram,anteposuerit litterarum formas humanitatis per seacula quarta decima et quinta decima. Eodem modo typi, qui nunc nobis videntur parum clari, fiant sollemnes in futurum usus legentis in iis qui facit. Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit esse molestie consequat, vel illum dolore.[/su_column]
[/su_row]

Investigationes demonstraverunt lectores legere me lius quod ii legunt saepius. Claritas est etiam processus dynamicus, qui sequitur mutationem consuetudium lectorum. Mirum est notare quam littera gothica, quam nunc putamus parum claram,anteposuerit litterarum formas humanitatis per seacula quarta decima et quinta.

[su_quote cite=”This is the best restaurant I have ever visited. Great location and great food. The only minor downside are the prices which are pretty high but I guess quality comes with the price. – John Barbista“][/su_quote]

Investigationes demonstraverunt lectores legere me lius quod ii legunt saepius. Clarit est etiam processus dynamicus, qui sequitur mutationem consuetudium lectorum. Mirum est notare quam littera gothica, quam nunc putamus parum.

Giới thiệu sách “Practices of an agile developer”

Câu hỏi đơn giản “một lập trình viên Agile cần phải làm những gì?” hóa ra lại không đơn giản. Có người thì nói rằng “không khác gì một LTV bình thường”, có người thì nói “phải siêu hơn LTV bình thường”, có người thì nói “làm gì có LTV Agile, chỉ có một LTV thôi”, thậm chí có người cố tình ‘hỏi ngu’ “Agile là gì?”.

Xin được thuyết minh ngắn gọn: một “lập trình viên Agile” (Agile Developer) là một lập trình viên (developer) làm việc trong các nhóm phát triển phần mềm có sử dụng các phương pháp phát triển phần mềm linh hoạt (Agile Software Development). Vì thế, câu hỏi “một LTV Agile cần phải làm những gì?” sẽ dẫn đến những công việc đặc thù (hoặc không đặc thù) mà một LTV Agile phải làm để hoàn thành nhiệm vụ; nếu chưa thể làm tốt vì thiếu hiểu biết hay thiếu kĩ năng thì cũng biết là mình không biết để còn học tập và nâng cao tay nghề, đặc biệt là cho những LTV chỉ quen làm việc theo các phương pháp phát triển truyền thống. Đó thực sự là một câu hỏi nghiêm túc. Thật may mắn, có vài cuốn sách trả lời câu hỏi trên, trong đó phải kể đến cuốn “Practices of an agile developer” (dịch là: Mấy “võ” của LTV Agile”), tác giả Venkat Subramaniam và Andy Hunt.

Các tác giả dành một chương để giúp bạn đọc hiểu được Agile là gì với việc diễn giải Tuyên ngôn Linh hoạt (mà một trong hai tác giả của cuốn sách – Andy Hunt – là đồng tác giả của văn bản nổi tiếng này, cũng là đồng sáng lập tủ sách hành dụng – Pragmatic Bookshelf với rất nhiều tựa sách có giá trị) và những bình luận quan trọng liên quan đến triết lí Agile. Chương tiếp theo được dùng để thảo luận về những vấn đề chung nhất khi làm việc trong các nhóm linh hoạt (agile team) như làm việc theo mục tiêu, trách nhiệm đảm bảo chất lượng, sự dũng cảm khi làm việc. Tác giả dành cả chương 3 để nói về tầm quan trọng của việc học – một tinh thần cơ bản của Agile – và các “mánh” để một LTV Agile liên tục nuôi dưỡng sự tiến bộ. Năm chương tiếp theo, các tác giả mô tả khá chi tiết theo tinh thần hành dụng (pragmatic) những công việc thiết yếu mà một LTV Agile phải làm hằng ngày: Hiểu đúng yêu cầu của người dùng và chuyển giao đúng cái khách hàng muốn, cung cấp và sử dụng những phản hồi thật hiệu quả khi phát triển, lập trình theo “phong cách” Agile với những kĩ thuật đặc thù và yêu cầu khắt khe về chất lượng công việc, gỡ rối (debug) theo “phong cách” Agile, và cộng tác hiệu quả trong nhóm làm việc. Chương cuối cùng được dùng để vừa tóm tắt, vừa hướng dẫn thiết lập một môi trường tiêu chuẩn để một LTV Agile có thể làm việc hiệu quả.

Đây là một cuốn sách mỏng, theo tinh thần thực dụng, vì thế khá ngắn gọn, dễ hiểu và dễ áp dụng. Bỏ qua một số phần dính dáng đến kĩ thuật liên quan tới phiên bản phần mềm, đây là một cuốn sách nhập môn quan trọng cho mỗi LTV Agile trước khi chị ta có thể đi sâu hơn vào nghiên cứu và thực hành từng phương diện đặc thù của một “nghệ nhân phần mềm” trong tương lai.

Giới thiệu sách “Agile for Dummies”

Bìa sách “Agile for Dummies”

Viết sách cho kẻ ngốc (thể loại ‘For Dummies’) có thể là thể loại khó viết bậc nhất, vì luôn phải giữ sự đơn giản và dễ hiểu tối đa, trong khi không được làm mất đi tính đúng đắn của các khái niệm (đôi khi rất phức tạp).

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng thế: các ý tưởng Agile vốn đã khá tự nhiên và dễ hiểu. Nhiều người chỉ cần bắt đầu tìm hiểu Agile với  gần 700 từ trong Agile Manifesto và một trang ‘đính kèm’ “Twelves Principles Behind the Manifesto”. Còn tác giả của Scrum, một phương pháp Agile thiên về quản lí phổ biến nhất, được mô tả trong hơn chưa đến 20 trang Scrum Guide (Hướng dẫn Scrum), Ken Schwaber từng nói “Scrum works for idiots” (“Đần mấy cũng dùng được Scrum”).

Nói là như vậy, nhưng như thế không có nghĩa là ngày nay chúng ta không cần có một quyển sách ngắn gọn giới thiệu tổng quan về Agile, vì lĩnh vực này đã có hơn hai chục năm phát triển với rất nhiều phương pháp, nhiều cách tiếp cận rất đa dạng như chính tinh thần của Agile vậy. Thật may là chúng ta có quyển sách mỏng chưa đến trăm trang với tựa đề “Agile cho kẻ ngốc” (Agile for Dummies) của Scott W. Ambler và Matthew Holitza do IBM ấn hành và phát miễn phí trên mạng.

Cuốn sách mỏng là tập hợp những cắt nghĩa hết sức ngắn gọn về các phương diện chủ yếu của Phát triển Phần mềm Linh hoạt (Agile Software Development): nó đến từ đâu, các vai trò chính yếu, vòng đời phát triển phần mềm, các kĩ thuật chính yếu của Agile.

Scott Ambler cũng kịp “quảng bá” cho cách tiếp cận Agile của riêng mình, có tên Disciplined Agile Development, trong cả một chương 5 và tản mát trong các chương khác. Dường như đó cũng là cách mà Scott Ambler và một số đồng nghiệp đã “thích ứng” để Agile giúp cho IBM “linh hoạt hóa” thành công. Câu chuyện về chuyển đổi linh hoạt của IBM hơi có mùi quảng cáo cho cuốn sách, nhưng cũng là một chương đáng chú ý. Nó nêu ra một ví dụ thực tiễn để những lãnh đạo ở các công ty có ý đồ áp dụng Agile nghiên cứu và suy xét.

Ở một cuốn sách “sơ lược”, tác giả lại dành cả 2 chương để nói về những sai lầm (Chapter 8: Ten common Agile Adoption Pitfalls) và hiểu lẩm (Chapter 9: Ten Myths about Agile). Thật là một dụng công hữu ích, bởi lẽ người ta hãy còn hiểu lầm (và cả “dụng lầm” nữa) Agile rất nhiều. Có thể đây sẽ là những chỉ dẫn rất thiết thực để giúp người mới đến với Agile tránh được những “đớn đau” không đáng có.

Một cuốn sách cô đọng, dễ hiểu nên đọc cho người mới bắt đầu, không phân biệt đó là developer hay manager.

NHỮNG HIỂU LẦM PHỔ BIẾN VỀ AGILE

1. Agile chỉ là mốt nhất thời

2. Agile rất vô kỉ luật

3. Agile có nghĩa là “không có kế hoạch”

4. Agile có nghĩa là “không có tài liệu”

5. Agile chỉ có nghĩa đối với các nhóm ngồi chung phòng thôi

6. Agile chỉ dành cho nhóm bé tí

7. Agile không phù hợp với môi trường bị pháp luật kiểm soát chặt chẽ

8. Agile có nghĩa là “tôi không biết sẽ chuyển giao cái gì”

9. Agile không phù hợp với chỗ tôi

10. Chỉ cần đội phát triển dùng Agile là được rồi

11. Agile chính là viên đạn bạc, bách phát bách trúng

Trích Chương 10.

Hồi bọn tôi còn trẻ con, mẹ có dạy rằng ăn cơm không được để một hạt nào còn sót lại trong bát, ăn không hết là phải tội. Chả hiểu “phải tội” nghĩa là gì nhưng đứa nào cũng biết nghe lời mẹ ăn cho sạch. Đứa nào mà còn phải để mẹ nhắc chuyện ăn uống như thế là thấy xấu hổ lắm. Gần đây nói chuyện phiếm mới hay nhiều bà mẹ của bạn đồng trang lứa cũng dạy như vậy. Có cụ ông U80 cũng nói ngày xưa mẹ cụ “dọa” con bằng câu tương tự: “Ăn hết, không thì phải tội!”. Hóa ra từ xưa tới giờ các bà mẹ Việt đều dạy giống nhau cả.

Lâu nay tôi cố thử tìm xem cái “phải tội” ấy nghĩa là thế nào, nhưng chưa hiểu. . Đành tự bịa, tự thử giải thích theo lối suy diễn: để làm ra hạt gạo, người nông dân phải mất công lắm để lựa ra được thóc giống (giờ thì mua chứ không như ngày xưa nhà nào cũng tự để lại thóc tốt làm giống), ủ mầm, rồi gieo thành mạ, rồi nhổ ra đi cấy, rồi chăm cho cho tới khi trổ đòng, ra hạt, rồi lại thu hoạch, phơi phơi đập đập xát xát ra hạt gạo. Chừng ấy công đoạn diễn ra khoảng trên dưới trăm ngày, mà công đoạn nào cũng phải kĩ lắm, cũng phải một nắng hai sương, đổ mồ hôi sôi nước mắt. Vậy nên hạt gạo trắng được làm ra không đơn giản là một thứ lương thực chống đói, mà là một thứ “ngọc”, tinh túy lắm, thiêng liêng lắm. Phải chăng vì thế mà từng hạt cơm như có tính “tín ngưỡng” ở đó. Nếu ăn mà bỏ phí thì tức là phụ lòng giời đất, phụ lòng những người làm ra nó. “Ăn mà bỏ dở là phải tội” là vì như thế chăng?

Một quảng cáo tiết kiệm ở Canada (Nguồn: Internet)

Nghèo thì phải tiết kiệm. Người nghèo khó dạy con tiết kiệm từng hạt cơm là đúng quá rồi. Nghe nói người Nhật sau chiến tranh cũng tiết kiệm như thế. Họ không chỉ tiết kiệm, dạy con tiết kiệm trong cuộc sống hằng ngày mà còn nâng tầm phát minh ra những cách thức làm việc siêu tiết kiệm mà vẫn siêu năng suất. Ví  như hệ thống triết lí “Tinh gọn” chẳng hạn, nguyên lí hàng đầu của nó là “không để lãng phí”. Văn hóa tiết kiệm ấy không chỉ giúp dân tộc Nhật sống sót và đứng dậy mạnh mẽ sau sự phá hủy của chiến tranh, nó còn ăn sâu vào tiềm thức để trở nên một nét tính cách đặc sắc của người Nhật. Có chuyện thật như đùa, ngay cả khi nước Nhật đã là một nước giàu thứ 3 thế giới, thì họ vẫn là những người không quên nhắc nhở người khác phải sống tiết kiệm: phạt 25 đô la Mĩ nếu bỏ thừa một hạt cơm trong bát(1). Giáo dục ở khắp mọi nơi.

Rõ là Việt Nam không giàu, từ nông thôn tới thành thị. Nhưng đức tiết kiệm thì không phải lúc nào cũng được thể hiện rõ. Ngược lại, những hiện tượng lãng phí thì nhan nhản, nay đã phơi đầy trên mặt báo. Không biết từ bao giờ người ta có cái quan niệm quái gở này ở chốn đô thành: “Ăn phải bỏ thừa một tí mới gọi là sang”. Từ hồi tôi là một gã nhà quê lên tỉnh đã thấy mấy người nói như vậy, cho đến giờ vẫn thấy người ta ứng xử như thế. Có nhiều nhà văn hóa, trí thức đã lên tiếng về việc đó, nhưng hình như tiếng nói còn nhỏ quá so với những ồn ào của tắc đường và nhịp sống vội vã nơi đây. Nên vẫn đầy rẫy những chuyện lãng phí, từ cái nhỏ như hạt cơm trên bát cho tới cái nhà cái cửa, hay thậm chí cả ngàn tỉ đồng ở những công trình lớn tầm cỡ quốc gia. Nay không chỉ có những cái “phải tội” bâng quơ nào đấy, mà giờ còn có cả những cái “phải tội” rõ rành rành “lãng phí của công”, “gây thiệt hại nghiêm trọng”.

Nói như vậy không có nghĩa là toàn bộ dân thành thị hiện nay đều sống lãng phí hết cả. Tôi hay để ý cách ăn phở của mấy người bạn Hà Nội gộc(tạm tính là có 3 đời ở Hà Nội cho nó dễ tìm, chứ cứ tìm dăm bảy đời thì chắc là hết người mà lấy ví dụ mất) thì thấy cái nết ăn phở của họ hay lắm: ăn sạch sành sanh từ cái cho đến nước, không để lại thứ gì. Người rửa bát phở chắc là thích lắm, láng cái là đã sạch. Riêng về khoản này, tôi thấy mình xấu hổ vì không thể bì kịp: do mẹ sinh ra dạ dày đã hơi nhỏ, nên chỉ cố gắng ăn hết cái là đã phải “gác song kiếm”, dù rất muốn noi gương “người Hà Nội thứ thiệt”.   Ghi chuyện này ra đây để nhớ mình hãy còn phải “phê và tự phê”, phải “ra sức thực hành tiết kiệm chống lãng phí” nhiều lắm lắm. Hehe.

——–

(1): http://soha.vn/the-gioi/phat-500-nghin-neu-de-thua-thuc-an-20130217150438248.htm

Chưa bao giờ làng công nghệ thông tin Việt Nam lại có câu chuyện rôm rả như thế về một
game nhỏ xinh cho điện thoại di động: ứng dụng đứng số 1 AppStore trong suốt gần 1 tháng cho tới khi bị chính cha đẻ khai tử, là chủ đề thường trực hằng ngày trên các mặt báo – từ tờ báo hàng đầu Forbes, CNN, the Verge cho những trang lá cải trong và ngoài nước, tin đồn thu nhập 1 tỉ/ngày, cục thuế “hứa” sẽ để mắt đến, quán cafe đánh dấu “nơi này Hà Đông – cha đẻ của Flappy Bird hay lui tới”, tin đồn cha để FlappyBird tự sát bằng súng, phó thủ tướng vời gặp, và hàng loạt tâm thư của cộng đồng gửi cha đẻ của FlappyBird v.v. Hình như FlappyBird còn đã đánh bật các chủ đề về bánh chưng hoa đào và Ngựa đầu xuân trên báo mạng; những hình ảnh con chim ngu ngốc hình như đã khiến các trang lá cải quyết định bỏ hết hết những tấm ảnh hot girl hót ghiếc cởi trần đón Tết.  

Kể không xuể những thứ râu ria xung quanh câu chuyện cổ tích mang tên Flappy Bird.

Người viết bài này cũng tranh thủ câu chuyện còn đang nóng sốt, ngẫm nghĩ với câu hỏi trong đầu “học được gì?”. Phải làm ngay, vì chắc là phải lâu lâu nữa mới có chuyện hay như thế để mà “góp gió”.

1. Thế giới phẳng là có thật, giấc mơ mobile là có thật

2. Thành công không đến trong 1 ngày

3. Một siêu phẩm đến từ sự đơn giản và cá tính

4. Chỗ đứng cho các nghệ nhân phần mềm (software craftsman)

Bản dịch Tuyên ngôn Nghề thủ công Phần mềm

4. Một tưởng tượng tích cực  

Thay lời kết

[su_dropcap style=”simple” size=”5″]L[/su_dropcap]orem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit esse molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsanet iusto odio dignissim qui blandit praesent. Nam liber tempor cum soluta nobis eleifend option congue nihil imperdiet doming id quod mazim placerat facer possim assum.

[su_quote cite=”Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna Veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat. “][/su_quote]

Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi. Nam liber tempor cum soluta nobis eleifend option congue nihil imperdiet doming id quod mazim placerat facer possim assum. Typi non habent claritatem insitam; est usus legentis in iis qui facit.

Nhân dịp suy nghĩ về các việc làm trong năm tới đây, tôi lại tự thưởng cho mình giây phút an nhiên cùng người bạn thân thuộc, cuốn sách  “Dân chủ và giáo dục” của Dewey.

Chợt liên tưởng tới ba việc không dính dáng mấy đến nội dung quyển sách.

Một. Dịp ra mắt cuốn sách này, dịch giả Phạm Anh Tuấn có nói “hãy thôi ngay các cuộc tranh cãi về triết lí giáo dục, trên thế giới này chỉ có vài người bàn được về triết lí giáo dục thôi”. Quả thật có quá nhiều người thích bàn về triết lí giáo dục mà kì thực cái cả cái nền tảng triết học cũng như tầm tư tưởng ấy chả hơn gì mấy bác nông dân ở quê mình. Chỉ khác cái là các lão nông thì chỉ ngồi nhẹ nhàng đưa đẩy quanh chén chè đặc chát đấm, còn các vị salon ở Hà Nội thì có diễn đàn, truyền thông này nọ tung hô. Kết quả của những cuộc cãi vã thiếu la bàn ấy thì ai cũng đã rõ. Cá nhân tôi hết sức ủng hộ việc phải nói, phải nghĩ, phải chia sẻ, phải viết lách, thậm chí phải … sai. Nhưng thấy cũng cần nhắc mình và các bạn minh hết sức tránh cái bẫy chém gió vô bổ như thế.

Hai. Một vị có thể coi là quyền cao chức trọng ở một đơn vị giáo dục có uy tín sau một hồi đọc được chương sách tóm tắt về triết học giáo dục trong một cuốn sách ứng dụng, có nhận ra: ô thế hóa ra ở trường mình đã có cả rồi, perenialism một tí, behaviorism một tí, constructivism một tí… như thế có nghĩa là trường mình theo trường phái “chiết trung”. Rồi, lại vẫn quyển sách ấy dạy “bạn phải có triết lí cho riêng mình”. Thế rồi ông ấy tỏ ra hết sức yên tâm về “triết học” của trường mình, thế là chả cần đổi gì cả – cứ thế mà làm thôi. Không biết khóc hay cười.

Ba. Giáo sư vô cùng đáng kính Hoàng Tụy có nhắc đi nhắc lại cái mệnh đề này “giáo dục của ta không giống ai”. Nguyên nhân của nó là những “sáng tạo” lố lăng và tùy tiện. Ông cũng khuyến nghị, mình đi sau thì “hãy làm giống người ta đi đã”. Cái bệnh ưa mẹo vặt, nghĩ ngắn, cùng với khả năng biến báo thích ứng quá nhanh của người mình hình như đang là bệnh “nan y” cản trở tất cả những ý tưởng cải cách đổi mới tử tế.

Thường xuyên tay ngang, lại không chịu học hỏi, lại muốn có kết quả ngay tức thì. Nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn có xếp cái “tinh thần nghiệp dư” đó vào một “thói hư tật xấu” của người Việt. Sửa cái tật này thế nào đây? Hình như gợi ý có cả rồi: ông Phạm Anh Tuấn dặn “đừng có mà bàn nhiều”, làm đi, làm giống những anh được chọn nhiều (Dewey trong tư duy về giáo dục chẳng hạn); GS Hoàng Tụy nói “làm theo chuẩn mực của thế giới” (trong khoa học và giáo dục). Tôi được kể lại là dân học võ Nhật rất thấm nhuần trình tự SHU-HA-RI: bước một là làm như được dạy (SHU), làm đúng sách; xong rồi mới được sang bước hai(HA), chỉnh đi cho hợp ngữ cảnh (cơ địa, tình huống …); tinh thông căn bản rồi mới chạm đến bước sáng tạo (RI) – quên sách đi, khi này sách và người là một. Đấy, các cao nhân nói chả khác nhau là mấy, vì nó chạm vào tầm nguyên lí  (có người nói: tầm triết lí) của sự việc. Để nguyên lí nó dẫn dắt thì việc làm dễ bề đúng hướng. Bấy lâu nay người ta làm vừa thiếu nguyên lí vì không chịu học hỏi. Thậm chí người ta ưa thích việc nhặt chỗ này một tí, nhúp chỗ kia một tẹo cho vào cái lẩu thập cẩm có tên “triết lí” của mình. Như thế là chặt nguyên lí cho vừa ý mình. Làm như thế là dễ dãi, làm ngược.