Cuối tuần rồi mình ngồi tán phét với các bạn trong nhóm về sự tiếc nuối của cụ Cao Xuân Hạo đối với sự “mất gốc của một dân tộc” vì không thể đọc nổi toàn bộ tri thức của cha ông để lại nơi đền đài miếu mạo và cổ văn. Hán Nôm là thứ tử ngữ mà thế hệ trẻ ngày nay không có cơ hội để học tập dễ dàng.
Cứ tưởng cụ Cao là người duy nhất, hóa ra không phải.
Tập sách “Tranh luận để đồng thuận” của NXB Tri Thức xuất bản giới hạn năm 2006 có bài của ông Mai Chí Thọ với những ưu tư nồng nhiệt cho Hán Nôm:
“Tại sao chúng ta lại bỏ môn Hán Nôm trong khi Hán Nôm có một vị trí cực kì quan trọng trong nền văn hóa của nước ta? … Tôi cho rằng hệ số của môn học Hán Nôm không thể thấp hơn môn Tiếng Anh được. Không có tiếng Anh thì không thể hội nhập toàn cầu, cũng như không thể tiếp cận với những nền khoa học kĩ thuật tiên tiến nhất hiện nay. Mặt khác, chúng ta cũng cần phải thấy nếu không học Hán Nôm, không giữ lấy bản sắc dân tộc thì chúng ta sẽ đi tới đâu?”
Còn mấy người có thể đọc trực tiếp các văn bản kiểu này?
Một tham luận Ngô Thanh Nhàn và Ngô Trung Việt tại Hội nghị Quốc tế 2006 về chữ Nôm cũng đã gợi ý việc đưa Hán Nôm vào trường phổ thông để gìn giữ.
Tuy vậy, việc giảng dạy và học tập Hán Nôm hiện nay có vẻ như vẫn chỉ đang diễn ra trong phạm vi hẹp: “gia truyền” và các khu vực nghiên cứu là chính.
Thực tiễn ở châu Âu cho thấy, học sinh tốt nghiệp trung học hoàn toàn có khả năng thành thục hai ngoại ngữ. Liệu có ảo tưởng lắm không khi ta đặt ra chỉ tiêu “Tiếng mẹ đẻ + 1 Ngoại ngữ chính + 1 Tử ngữ” cho học sinh Việt Nam. Coi Hán Nôm như một ngoại ngữ. Công thức trên thực hiện được cả nhiệm vụ thực dụng của cuộc sống của con người trong phạm vi quốc gia và toàn cầu, vừa thực hiện được giá trị nhân văn đối với kí ức và gia tài trí tuệ của cha ông để lại.
Hiện nay Bộ giáo dục đang chịu trách nhiệm triển khai một đề án tham vọng nhằm nâng tầm khả năng sử dụng tiếng Anh cho con em người Việt trong nước có tên gọi “Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020” với kinh phí khoảng MƯỜI NGHÌN tỉ đồng.
Cần bao nhiêu tỉ đồng và bao nhiêu năm để làm được một việc như thế cho Hán Nôm, ngôn ngữ của cha ông chính chúng ta?
