Ngày nay thế giới biến động, công nghệ phát triển nhanh, khiến các công ty lúc nào cũng bị đặt vào tình thế bị biến từ vị trí số 1 trong ngành thành bóng ma của quá khứ. Hãy nhìn tấm gương Nokia mobile, Motorola mobile, và hàng loạt tên tuổi lớn khác.

Tiếp theo bài “Bẻ nhỏ mục tiêu”.

Như bài trước tôi có biện luận là mục tiêu phải rõ ràng mạch lạc đo đếm được. Danh sách cái gọi là mục tiêu giáo dục (mốt bây giờ gọi là chuẩn đầu ra, tôi không khoái cái cụm từ này lắm vì nó dính cái từ “chuẩn” nghe hơi bị phản cnb cảm) phải đổ mồ hôi sôi nước mắt mới có được chứ không phải chuyện đùa.

Bài này giới thiệumột số lược đồ tối giản mô tả các cách thức phân phối các mục tiêu giáo dục đó vào các khóa học (course – có thể được tổ chức dạng môn học, đồ án, chủ điểm, seminar, worshop…).

Tiếp bài “Thế nào là một chương trình tốt?”

Bây giờ ta bàn chuyện mục tiêu. Cái này nó hệ trọng tới phần lớn các hoạt động khác, như Peter Drucker từng nhấn mạnh. Có mục tiêu tốt tức là rõ cái cần làm, cũng rõ cái cần kiểm soát trong quá trình thực thi, và rõ cần đánh giá khi kết thúc. Lúc này một chương trình hiệu quả sẽ được đo bằng mức độ đạt được và vượt được những mục tiêu do chương trình đề ra. Nhiệm vụ của cả nhà trường là tổ chức các hoạt động để đạt được mục tiêu đó, kiểm soát tiến trình đạt được mục tiêu, và can thiệp kịp thời để thúc đẩy tiến trình đạt được mục tiêu, ở cả mức độ vi mô lẫn vĩ mô. Công nghệ, xét ở mức cao, không có gì hơn là tối ưu hóa và tự động hóa cái quá trình này. 

Ở cuốn sách nhập môn máy tính do mình biên soạn năm 2010, tôi cố tình lồng vào chương Productivity Software vài bài tập kĩ năng mềm. Tạm tính là có ý đồ tích hợp hehe.

Chúng ta hay thảo luận về chương trình giáo dục nhưng không mấy khi định nghĩa thế nào là chương trình giáo dục, và thế nào là một chương trình giáo dục tốt. Khi không xác định rõ, có thể người giáo viên (có thể rất giỏi) sẽ vẫn cứ làm thật tốt công việc của mình, nhưng tựu chung lại, sinh viên ra trường lại không giống như chúng ta kì vọng, và lại càng khác xa xã hội kì vọng, và không giống tưởng tượng ban đầu của sinh viên. Tổng gộp các tối ưu hóa cục bộ không chắc mang lại hiệu quả. Đặt vấn đề về chương trình, tức là ta đang cố gắng tối ưu hóa toàn cục để tìm được những “giải pháp chỉnh thể”, căn cơ, thay vì những đổi mới lặt vặt. Hãy nhớ lại bộ tranh hí họa ở dưới, luôn có những khoảng cách giữa kì vọng và thực tiễn, đặc biệt là ở những chu trình phức tạp (như giáo dục) cùng với việc thiếu vắng sự cộng tác hiệu quả.

Dưới đây là một dự án học tập đã viết thành sách. Trên trang của Viện giáo dục Buck, có hàng tá dự án kiểu này, với đầy đủ đề cương, thiết kế, tương thích chuẩn đầu ra (learning outcomes/standards), và kết quả đạt được của học sinh, kèm theo (đôi khi) là phân tích của giáo viên để rút kinh nghiệm sau khi dự án kết thúc.  Bạn đọc vui lòng truy cập: http://bie.org/project để biết thêm chi tiết. Xin đừng ngất vì ngợp 🙂

Đây là dự án trong khuôn khổ môn Lịch sử Hoa Kì được tổ chức theo dạng PBL có thời lượng tương đương 20 giờ học trên lớp ở trường Trung học Công nghệ mới Napa. Thầy giáo[1] nêu vấn đề cho học trò: “Những hình tượng (archetypes) nổi bật trong lịch sử nước Mỹ (như hình tượng cao bồi, người Mỹ bản xứ Indian, nô lệ, các tín đồ,..) vẫn thể hiện giá trị của chúng ta hiện nay?”.  Học sinh được đưa vào tình huống để trở thành những nhóm chuyên viên tiếp thị cho những tập đoàn thực phẩm lớn, xem xét lựa chọn một nhân vật tượng trưng để thúc đẩy các nỗ lực quảng cáo và bán hàng. Học sinh sẽ phải nghiên cứu các đặc điểm lịch sử của các hình tượng, sau đó xác định những đặc điểm của hình tượng phù hợp với nước Mỹ hiện đại và hấp dẫn người tiêu dùng. Mỗi nhóm trình bày kết quả nghiên cứu của mình và đưa ra những kiến nghị. Kết thúc dự án, học sinh sẽ phải báo cáo quá trình nghiên cứu tài liệu, báo cáo khảo sát khách hàng tại siêu thị; thuyết trình trước lớp và giáo viên về kết quả của dự án. Đây chính là cách giáo viên đưa các kiến thức về lịch sử trở lên sống động và có ý nghĩa đối với đời sống hiện nay . Bên cạnh đó, các kiến thức cơ bản về môn học (Lịch sử Hoa Kỳ), và kĩ năng cần thiết (tìm kiếm, đánh giá tài liệu, phương pháp điều tra xã hội học) cũng được học sinh rèn luyện trong quá trình thực hiện dự án nhỏ này. Ngoài ra, học sinh sẽ phải rèn luyện các kĩ năng mềm khác về thuyết trình, làm việc nhóm, sử dụng PowerPoint và các công cụ xử lí ảnh đơn giản để làm các tài liệu marketing. Nếu học sinh nào đi xa hơn, có thể am hiểu chút ít nữa về sự vận hành của một chiến dịch marketing.

Hóa ra cái vỏ bao thuốc lá cũng có thể thành một đề tài nghiên cứu cho học sinh được! (Ảnh: chôm chôm trên mạng)

—-
[1] Theo “PBL Starter Kit”, BIE xuất bản năm 2009.

Ngành quản trị hiện đại được cho là bắt đầu với Peter Drucker, người vẫn còn ảnh hưởng sâu đậm trong mọi ngõ ngách thực hành cũng như nghiên cứu về khoa học quản trị. Chỗ nào cũng có ý kiến của ông, và cái nào cũng như thành nguyên tắc cả.Trong đó có cái mà nó ăn ra cả những lĩnh vực khác là giáo dục. Ở đây xin kể một chuyện có vẻ tương đồng.

Truyền thông đang đưa tin các cuộc bàn luận rất kinh về chuyện tích hợp. Và đỉnh điểm là từ chuyện tích hợp mà lan sang chuyện bỏ môn sử, từ đó lại lan sang ruồng bỏ nguồn gốc, từ đó lan phỏng đoán sang chuyện tương lai đất nước sẽ đi về đâu.

Nhưng không ai hỏi tích hợp là gì?  Không định nghĩa thì sao thảo luận được?  Và đặt câu hỏi là người ta sẽ thiết kế chương trình tích hợp như thế nào? Hướng đến mục tiêu cụ thể gì (không phải là nồng nàn yêu nước, yêu lịch sử dân tộc…), và “chuẩn bị như thế nào để các thầy cô dạy tích hợp?”, và nữa, “thay đổi như thế tốn bao nhiêu tiền? liệu có đến mấy nghìn tỉ không?”. Vân vân và vê vê.

Thực ra chuyện này đúng là bé xé ra to, cái tiểu tiết phá hỏng cái đại cục.  Nhưng thôi, ta sẽ tán chuyện cho nó vui cái xó bếp Tấn’s Notes đang héo úa và khô cằn này.

Xin bắt đầu từ chuyện nấu cơm. Phải nói là mẹ tôi rất giỏi dạy nấu cơm, nên từ 5 tuổi tôi đã có thể nhóm lửa đốt rơm nấu cơm cho ba mẹ con no bụng mỗi buổi trưa mẹ đi làm đồng về (mở ngoặc là thỉnh thoảng cũng làm thủng một hai cái nồi nhôm Hải Phòng có đít mỏng dính hehe).  Cho nên, phải nói là chuyện này tôi có nắm được tí chút.

Ngày xưa tui nấu cơm như rứa. Cơ mà cái nồi không hoành tráng bằng. (Ảnh: chôm chôm trên mạng)

Để nấu được cơm thì cần phải có gạo có lửa có nước có nồi. Nếu dạy nấu cơm kiểu phân môn (ở đây mình dùng từ Phân môn thay vì Phân hóa, vì hiện nay truyền thông đang làm méo mó cái ý nghĩa Phân hóa vốn đã được quen dùng để ám chỉ Differentiate Learning- tức dạy phù hợp với người học về trình độ, đặc điểm, tốc độ và kì vọng – chứ không phải là để chỉ cách dạy theo lối truyền thống là dạy theo môn – Subject) thì sẽ có một môn Lửa học [Có thể thay thế môn Điện học, nếu nấu bằng nồi cơm điện hehe] nghiên cứu lửa có từ bao giờ, do ai làm ra, thành phần thế nào, công dụng của lửa; rồi có thêm một môn nữa là môn Nước học nghiên cứu nước từ đâu mà đến, nước khác lửa thế nào, trong nước có các thành phần hóa học gì, nước có các loại nào, nước dùng để làm gì; rồi lại thêm một môn Gạo học nữa, với ngần ấy nội dung học tập; cuối cùng là môn Nồi học cũng với format tương tự. Nếu dạy không khéo, học ngần ấy các môn nhưng người học vẫn không biết nấu cơm. Nhưng nếu gặp ông giáo tốt bụng thì ở môn Lửa học sẽ học dùng lửa nấu cơm thế nào, đến môn Nước học thì cũng sẽ dạy dùng nước nấu cơm ra sao, nhưng có khi vãn không vận dụng được. Có trường hợp, cả ông giáo Lửa học, lẫn bà giáo Gạo học, và cô giáo Nước học đều sốt ruột với lí thuyết mà vượt rào dạy người học cách nấu cơm. Cuối cùng thì cũng nấu được cơm, nhưng hơi bị mất thì giờ và lại còn mang tiếng là nổi loạn.
Thế dạy nấu cơm kiểu tích hợp là thế nào?
Đơn giản là như này: muốn học cách nấu cơm , thì xắn tay vào nấu cơm luôn. Công thức hóa ra, với ngần này người ăn thì bao nhiêu gạo, bao nhiêu nước, lửa đun to nhỏ thế nào, ủ bao lâu, thế nào là đạt. Không dài dòng lê thê gì cả. Sau này nhớn tự tìm hiểu các khoa học Lửa, Nước, với Gạo và Nồi. Học như thế gọi là học cách giải quyết vấn đề (làm sao để nấu được cơm), học qua làm việc (learning-by-doing), và rất thực dụng (pragmatic), hướng mục tiêu (outcome-based learning, ở đây là hướng đến “kĩ năng nấu cơm”). Trực tiếp, giản tiện, và đỡ mất thì giờ.

Mối quan hệ giữa dạy học phân môn, dạy học theo vấn đề/dự án/chủ đề và sự tích hợp. Môn học dạy các kiến thức chuyên ngành, kĩ năng thì phải triển xuyên môn, còn PBLs thì hướng vào các vấn đề của cuộc sống, cũng đòi hỏi tích hợp và phát triển kĩ năng hữu ích. 

Năm 2008, Dave Cormier ở University of Prince Edward Island và Bryan Alexander ởNational Institue for Technology in Liberal Education bắt đầu sử dụng thuật ngữ MOOCs (Massive Open Online Courses – Các khoa học mở miễn phí trên mạng) để chỉ một loại hình học tập mới của đào tạo từ xa (distance learning)…

Sau khi cho cô con gái nhỏ ngủ xong xuôi, Đới – một giảng viên các môn lập trình của Đại học FPT – bắt đầu bật chiếc laptop Asus đời cũ lên, cắm tai nghe và bắt đầu ghi âm tạo clip bài học mới cho những ngày tiếp theo. Anh sẽ tải video clip ngắn về một kĩ thuật lập trình Java nâng cao này lên YouTube. Học trò của anh sẽ xem bài giảng trước khi đến lớp để có thể tích cực tham gia các thảo luận sôi nổi trong lớp học, để có được nhiều ý tưởng mà hỏi thầy, và để sớm hoàn thành được dự án mà thầy đã giao từ đầu khóa học. Trong khi thu âm, Đới phải hết sức nhẹ nhàng để tránh làm mất giấc ngủ ngon của con gái. Đôi khi tiếng chó sủa từ bên nhà hàng xóm lẫn cả vào clip.