Giáo sư gốc Do Thái Dan Ariely có cuốn sách rất hay về sự dối trá, cuốn “Honest Truth about Dishonesty”. Về mặt tâm lí học, hóa ra nghiên cứu về sự dối trá và bất lương lại rất thú vị.
Vài ý đáng chú ý rút ra từ cuốn sách:
– Mọi người đều có xu hướng dối trá, không trừ ai, đây là chuyện hết sức bình thường.
– Nếu không có các biện pháp nhắc nhở hoặc điều chỉnh, chúng ta sẽ hồn nhiên nói dối, và ngày càng dối trá hơn.
– Mọi ngừoi đều nói dối chính mình, để thoải mái hơn.
– Trong một nhóm, gian dối lây lan như virus, gây nghiện, theo tâm lí đám đông, hoặc để giúp người khác. Có thể đây là cơ chế giải thích những trường hợp gian dối hàng loạt như vụ Enron hoặc gian dối trong thời gian dài như Madoff.
– Con người càng sáng tạo, càng có xu hướng gian dối, do đó phải có biện pháp phòng tránh, đặc biệt là khi sự sáng tạo mang lại những lợi thế có tính khác biệt.
– Dùng hàng giả có thể dẫn đến gian dối hơn.
– Não người nói dối có ít chất xám hơn, do vậy cung cấp được ít năng lượng hơn cho não, dẫn đến “lười hoạt động hơn”; ngược lại, họ lại có nhiều chất trắng hơn -> nhiều liên kết hơn > khả năng liên tưởng tốt hơn => bịa tốt hơn.
– Các phương án hạn chế gian dối: vật làm tin, chữ kí, lời thức tỉnh lương tâm, giám sát.
