Mình nói võ đoán với nhiều người: học gì thì học, cứ đọc hết 3000 cuốn sách tử tế, thì không thể thành người bát nháo được.

Giờ thì thử tính xem có khả thi không?

Một người bỏ ra mỗi ngày 30 phút đọc sách, với tốc độ bình thường có thể đọc được 1 quyển sách trong vòng 1 tuần; 1 năm sẽ đọc được khoảng 50 cuốn sách; 20 năm đi học sẽ tiêu xài được khoảng 1000 cuốn. Để đạt được gấp ba lần con số 1000 ấy, tăng gấp ba số sách đọc được trong 1 năm bằng cách “học cách đọc” nhanh để đạt năng suất gấp ba, hoặc “tăng giờ đọc sách” lên 1 tiếng rưỡi mỗi ngày. Nếu đặt quy tắc ấy cho mỗi ngày đi học, kể ra cũng không phải là áp lực quá lớn. Kể cũng không phải là Mission Impossible.

Cởi trần đọc sách ở New York, ảnh Guardian

Các nhà tâm lí học tiếp tục tìm hiểu xem điều gì thực sự thúc đẩy con người làm việc. Qua khoảng gần 100 năm, hiểu biết của các nhà tâm lí học về hành vi của con người đã gọi là “kha khá”, nhưng việc ứng dụng các hiểu biết đó vào cuộc sống thì lại hình như vẫn rất ít, và lạc hậu.

Cứ cuối năm, các công ty lại rộn rạo chuyện thưởng kinh doanh, thưởng quà. Mỗi mùa thi đấu thể thao, chúng ta lại thấy các vận động viên hay các đội bóng treo thưởng cao ngất nếu đạt huy chương này nọ. Hết năm này qua năm khác, các thế hệ học sinh của chúng ta hồn nhiên bị lùa vào các cuộc thi nóng bỏng hòng tìm kiếm bảng điểm tốt, vị trí tốt, phần thưởng tốt từ nhà trường và gia đình. Đấy là những biểu hiện của việc vận dụng kĩ thuật động viên dựa theo thuyết hành vi (behaviorism), hay còn gọi với cái tên “chiếc gậy và củ cà-rốt” – làm hay thì có thưởng, làm dở thì phạt. Cứ như là chuyện hiển nhiên như nó phải  thế vậy! 

Bạn tôi từng phát biểu một  phương châm hết sức giản dị về làm giáo dục – đào tạo: “đất nước này chỉ cần làm giáo dục tử tế thôi đã ngon lắm rồi, khỏi phải đặt mục tiêu số nọ số kia đỉnh nọ đỉnh kia làm gì cho mệt”. Khi ấy tôi còn chưa hiểu ý chữ “tử tế” ông bạn nói có nghĩa gì.

Cuối tuần rồi có đọc được cuốn “Sức mạnh của sự tử tế” do nhà Tri thức kết hợp Nhã nam dịch và ấn hành thì lại thấy những dẫn chứng hùng hồn về tác dụng “thực dụng” (nói theo cách khác là “xôi thịt”) về sự tử tế, kiểu như: tử tế với nhau thì sẽ thăng tiến tốt và bền hơn, tử tế với khách hàng thì sẽ kiếm nhiều tiền hơn, tử tế cả với người lạ thì sẽ gặp may nhiều hơn, … với đầy đủ các lí lẽ dẫn  từ những tên tuổi lớn như Malcom Gladwell hay Daniel Goldman. Tuy thế cũng có những đoạn các tác giả viết thật “đời” như thế này:

“Chúng tôi không nói tốt bụng là cách duy nhất để tiến lên. Ai cũng có thể đưa ra những dẫn chứng, rằng có những kẻ ngu xuẩn, tàn bạo mà vẫn giành được công việc tốt, sự công nhận và gái đẹp, nhưng hãy cùng nhìn nhận rằng, tốt bụng và tôn trọng nhau cũng là một cách hợp lý không kém, và hũu hiệu hơn nhiều, so với cách cư xử ích kỷ hoạc hại người. Nó không chỉ đưa bạn đi xa hơn trong sự nghiệp và trong cuộc sống, mà còn làm cho bạn cảm thấy hạnh phúc hơn”.

Bìa sách “Sức mạnh của sự tử tế”

Mình chợt nhớ lại cách tư duy về các loại tư duy (hay “đầu óc” – mind) của nhà tâm lí học đại tài đương đại Howard Gardner: hai trong số năm loại tư duy cơ bản “cho tương lai” – gồm tư duy chuyên ngành (disciplined mind), tổng hợp (synthesizing mind), kiến tạo (creating mind), tôn trọng (respectful mind) và đạo đức (ethical mind) -là hết sức cơ bản đối với các nhà lãnh đạo cho một thế giới tốt đẹp tương lai: một tư duy để thực sự tôn trọng người khác, tôn trọng các nhóm người khác, các dân tộc và quốc gia khác để giữ một thế giới có thể sống chung trong hòa bình và phát triển; một tư duy để xây dựng và duy trì các bộ nguyên lí và giá trị sống căn bản cho cá nhân, cộng đồng để tự đáng giá về cái tốt. Một lãnh đạo tốt thực sự cho cộng đồng hay quốc gia thì cần phải có ethical mind và respectful mind.

Gần đây Ikujiro Nonaka và Hirotaka Takeuchi cũng đề xuất một ý tưởng lớn (big-idea) trên Havard Business  Review có tên gọi “wise leader“: một lãnh đạo thông thái không chỉ hiểu biết và thực dụng mà còn có khả năng phán đoán (judge) cái đúng cái sai, cái tốt cái xấu trong từng bối cảnh đặc thù; đó là người luôn “hướng thiện” trong xu hướng lãnh đạo của mình.

Vậy hóa ra “tử tế” không phải là một lời răn đạo đức. Đó còn là một “tín điều” thực dụng.

Cứ “tử tế” đi, không thiệt đâu.

Trí thức nghiêm chỉnh ít khi khen bừa. Trong “Một nền Giáo dục Hiện đại”, Hồ Ngọc Đại có một kiểu khen thế này:

Tầng lớp trí thức trong xã hội là một thực thể có tầng có lớp.

Lớp trên cùng gọi là thiên tài, số cá thể đếm trên đầu ngón tay: Nguyễn Du, Mozart, Einstein.

Kế theo là tầng lớp người có ý tưởng, đông lắm nhưng các cá thể có thể gọi theo tên riêng cộc lốc, ví dụ Phạm Toàn.

Dưới cùng là lớp học trò, đông không đếm xuể, nên tên gọi cá thể bao giờ cũng phải kèm theo hư danh, chức tước, bằng cấp, … ví dụ, Giáo sư Tiến sĩ Khoa học Hồ Ngọc Đại.

Thiên tài-có ý tưởng-Học trò, ba lớp là ba tầng của tòa tháp trí tuệ nhân loại. Chân đế tháp rộng mênh mông, đỉnh thì nhọn hoắt. Hai tầng trên cao quá tầm mắt người đi bộ, buộc họ phải ngửng lên thì mới nhìn thấy.

Dăm năm trở lại đây, lượng sinh viên tại các trung tâm của mình ít đọc đến mức báo động.

Ban đầu cứ tưởng ít sách nên sinh viên không mượn được. Hóa ra không phải. Đầu sách kĩ thuật rất nhiều, những “Thinking in Java” của B sildentadal.com. Eckel, “Introduction to Java programming” của Daniel Liang hay “OOAD” của Grady Booch, “Agile Project Management with Scrum” của K. Schwaber … đều là những kinh điển cả, nhưng bị sinh viên đối xử chỉ như những tập giấy có chữ được đóng bìa.

Sau đó cứ tưởng phải mua thêm sách kĩ năng mềm cho sinh viên “mềm” ra, rồi mua thêm tiểu thuyết, rồi thậm chí cả “chưởng”. Chỉ thiếu đúng một nước nữa là mua Doraemon và Siêu quậy Tép pi để câu khách. Nhưng tình hình vẫn không khả quan lên là mấy. Điều này khiến các giảng viên và thủ thư ngao ngán thở dài năm này qua tháng khác. Đến nỗi, giám đốc bực mình dọa đóng cửa thư viện cho đỡ chướng mắt.

***

Cho đến hôm nay thư viện trung tâm tại Hacinco [lại] thử nghiệm cách làm mới: chuyển hẳn về địa điểm thuận tiện nhất trung tâm, mở cửa cả ngày, có đủ không gian ngồi đọc sách và tra cứu, có Facebook fanpage, chuẩn bị mua thêm nhiều sách nữa, thêm nhiều hoạt động giới thiệu sách, thi đọc sách, câu lạc bộ đọc sách, biến thành cafe sách v.v.

Nếu thế mà vẫn còn chưa được, thì …

Sách phải đọc theo tạ mới được tính. <Ảnh chỉ mang tính chất minh họa, chôm chỉ từ Internet>

Sách dạy: tích tụ tiền không tự nhiên mang lại vị trí xã hội cao nếu không có một quá trình dài hơi chuyển đổi thành vốn xã hội. Một người “thượng lưu” thực sự phải hội tụ cả vốn xã hội (quan hệ), vốn văn hóa (học vấn cao ++) và vốn biểu tượng (vd: người thuộc d anh gia vọng tộc). Những kẻ hãnh tiến khó lòng đạt được vốn biểu tượng cho bản thân.

Sau Thần kì Nhật Bản, có lẽ người ta phải khảo sát kĩ hơn một Thần kì Israel.

Tinh thần khởi nghiệp tạo ra sự năng động vô bờ, cho cả tầm mức cá nhân lẫn quốc gia.

Sự linh hoạt là cần thiết cho sáng tạo và năng động.

Cây phân cấp không khuyến khích sự năng động và sáng tạo, đặc biệt trong những bối cảnh hiểm nghèo.

Công thức cho sự thần kì không bao giờ đi từ tài nguyên thiên nhiên, mà là từ tài nguyên con người

Đấy là một số điểm nhặt ra từ nhiều câu chuyện hay trong cuốn sách mỏng nhưng nhiều thông tin này. Nhưng cả cuốn sách là về sự vươn dậy của một quốc gia kì lạ và kì diệu, một trong những dân tộc vĩ đại nhất thế giới, bao gồm thế giới khởi nghiệp. Cuốn sách gợi nhiều cảm hứng và suy tư cho người khởi nghiệp, nhưng có lẽ nó khiến ta mạnh dạn đặt những câu hỏi vĩ mô hơn. Bằng cách nào một quốc gia có thể vươn lên mạnh mẽ? Bằng cách nào tạo ra một cộng đồng khởi nghiệp mạnh? 

Mời các bạn cùng đọc và thưởng lãm một quốc gia kì lạ và hấp dẫn.

PS. Đọc xong cuốn này, lòng bảo dạ lại phải đọc lại Lean Startup một lần nữa.

Bản chất của việc ứng dụng Scrum là tạo ra sự thay đổi trong cung cách làm việc.

ScrumAlliance có tôn chỉ “Transforming the world of work” – thay đổi cách làm việc.

Ken Schwaber, Jeff Sutherland, hay Mike Cohn ít khi dùng từ Agile Adoption (tức là dùng Agile như công cụ) mà là “Agile Transition” hay “Agile Transformation” – sự chuyển đổi mang tính căn cơ, dẫn đến sự thay đổi về văn hóa công ty. Mà việc này thì vượt ra khỏi phạm vi một vài practices, vài methods giúp ai đó năng suất hơn.

Agile cổ súy “thích ứng với thay đổi”, “sống chung với thay đổi” chứ không “quản lí sự thay đổi”.

Để đạt được kết quả như mong muốn, các lãnh đạo Agile phải biết lợi dụng sự thay đổi cho mục tiêu của công ty, định hướng nó để không những không cản trở mà còn nâng đỡ để đạt mục tiêu tốt hơn.

Đó là lí do tại sao Ken, Jeff hay Mike khuyến cáo mọi người nên đọc John Kotter.

Hôm nay tôi xin giới thiệu với các bạn cuốn sách hữu ích mà tôi ưa thích của vị GS nổi tiếng trường Havard này: Dẫn dắt sự thay đổi.

PS. Nhân tiện về chủ đề này, mời bạn đọc thêm vài dòng một bài biết trên trang nhà của Trường doanh Nhân Pace; chả liên quan gì đến Agile, nhưng cũng không vì thế mà xa lạ:

“DẪN DẮT SỰ THAY ĐỔI” – NĂNG LỰC “VÀNG” CHO THỜI KHỦNG HOẢNG