Để làm giàu vốn xã hội, bạn bỏ tiền bỏ công bỏ thời gian tham gia lớp học kinh doanh dù đã đủ bận rộn. Nhưng có khi lớp hết rồi mà bạn lại không tăng trưởng thêm tí vốn nào như dự tính.
Học cùng 20 người trong lớp, có bao nhiêu sẽ là bạn bè? Học cả chục môn, nhưng bạn có bao nhiêu người thực sự là thầy?
Không phải cứ chui vào lớp là nghiễm nhiên có bạn. Không phải cứ đóng tiền đi học là nghiễm nhiên bạn có thể kết nối với thầy giáo và có được mentor cho mình sau khi rời khỏi lớp học.
Mặc dù để kết nối không hề khó khăn; chỉ cần một lá thư hỏi thăm, một tin nhắn riêng cảm ơn, một cuộc gặp hỏi han xin tư vấn. Nhưng có khi bạn lại quên kết nối vì tưởng rằng khi ở đó thì bạn nghiễm nhiên có kết nối rồi (trong khi thực ra không phải).
Ta thấy tình trạng tranh luận trong các phòng họp hiện nay đầy rẫy ý kiến, mà không có dữ liệu, thiếu vắng dữ kiện thực tế.
Người ta có thể nghe hoặc không nghe một ý kiến, bác bỏ một ý kiến; nhưng không thể bác bỏ một dữ kiện thực tế có tính khách quan. Tương tự là một chân lí đến từ một quá trình suy diễn và biện minh hợp lí.
Những cái đến từ lí tính và một quá trình xử lí dữ liệu tốt dễ khiến người ta đồng thuận hơn. “Nói có sách mách có chứng” thì đến “con kiến trong lỗ cũng phải bò ra mà nghe”.
Trong kinh doanh, người ta cần nhiều hơn những quá trình xử lí thông tin hữu hiệu, gia tăng mức độ ra quyết định dựa trên bằng chứng (evidence-based), dựa trên dữ liệu (data-driven).
Tiếc thay, văn hóa Việt Nam trọng chữ tình, thích đại khái vo viên; nền giáo dục lại không mạnh trong đào luyện tư duy phê phán (critical thinking), nên nói chung lý tính của nhiều người còn chưa mạnh. Khi không thể sử dụng độc lập cái cỗ máy lý tính trong não, người ta chỉ còn cách dùng trực giác, cảm xúc, kinh nghiệm, viện dẫn ý kiến của người khác. Không có khả năng tư duy chậm đặc trưng của giống loài người hiện đại được giáo dục tốt, mà chỉ có tư duy nhanh nhờ phần cấu trúc “động vật” giời cho từ lúc lọt lòng. Đó là một khoảng trống có nguồn văn hóa rất lớn, mà khi ai đã nhận thức ra được thì đều phải bỏ ra một nỗ lực không nhỏ để lấp đầy, như con cá bơi ngược dòng.
Mặc dù lý tính không phải là cây đũa thần cho mọi chuyên, nhưng nói chung chúng ta vẫn còn góp gạch góp vữa phải xây dựng ngôi nhà lý tính cho bản thân mình. Để đối phó với tình trạng tin giả, tin đểu, ngụy tri thức, mê tín, lầm lạc. Để có thể tự khai thác hiệu quả nguồn lực quan trọng nhất: cái thứ trông như đậu phụ nằm trong hộp sọ của mỗi người.
Peter Drucker nói “quản trị bản thân trước, quản trị công ty sau”. Nhiều người đồng tình với lời dạy sâu sắc đó. Tôi chỉ đồng ý 2/3. Phần đồng ý là “phải quản trị bản thân”, nhất là quan điểm cho rằng “đối với nhà điều hành, quản trị bản thân cũng cần chiến lược”. Nó là nội dung đầu tiên và xuyên suốt mà một nhà điều hành phải học tập và tái học tập không ngừng nghỉ. Chỉ có chuyện trước sau là không nhất thiết. Quản trị bản thân tốt không phải điều kiện tiên quyết để quản trị công ty tốt. Nó không phải là cần và đủ mà là một nhiệm vụ độc lập của nhà điều hành. Thứ đến, việc đó cần phải diễn ra liên tục. Tu thân là việc cả đời, không thể có chuyện “xong”. Từ trước khi có công ty, rồi cho tới khi rời bỏ công ty mà sang công ty khác hoặc chuyển hẳn sang việc khác. Ngoài công dụng thực dụng tu thân để làm gì đó, nó phải là công việc có giá trị tự thân. Vừa là phương tiện, vừa là đích đến.
Cách nói ngày xưa thì quản trị bản thân là “tu thân”. Ngày nay ta nói là “quản trị bản thân”, managing oneself, hay quản trị cuộc đời. Cũng đều hàm ý về một thức ý thức cải thiện cuộc đời của chính mình.
Có hai nội dung quan trọng của quản trị bản thân: Hiểu mình, và Mục tiêu phấn đấu. Hiểu mình từ tính cách, thiên hướng, các yếu tố bẩm sinh, tâm lí tình cảm, cho tới các mối quan hệ xã hội, địa vị, nguồn lực, trí tuệ, văn hóa…Mục tiêu là cái mình muốn có, muốn trở thành. Đa dạng phạm trù: tài chính, sức khỏe, sự nghiệp, tâm linh… Một cái trải dài từ quá khứ đến hiện tại, cái kia phóng mắt về tương lai.
Ở giữa hai cái đó là các chương trình hành động: học tập, dự án, công việc…
Từ xa xưa việc quản trị bản thân đã có lề lối nhất định. Người nhà Phật hướng dẫn tinh tấn cả trăm đường tu cho cả người trong chùa lẫn người ngoài xã hội; người khắc kỉ cũng hàng tá phương thức kiểm soát mình để đứng vững và an nhiên trước biến động cuộc sống; người theo Khổng học cũng không thiếu gì phương thức để phát triển bản thân: ngũ thường, tam cương, tới phương thức hành động cách vật, trí tri, thành ý, chính tâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Do vậy nhà điều hành ngày nay sinh ra đã có sẵn một kho tài nguyên khổng lồ mà tiền nhân để lại để quản trị và phát triển bản thân. Sách vở nhiều không biết bao nhiêu mà kể.
Ngày nay, kể từ khi thế giới bước vào xã hội tri thức, nhu cầu tự học và phát triển bản thân càng nở rộ. Khiến cho hàng loạt công cụ, framework ra đời và đi vào đời sống: Vòng tròn vàng, bánh xe cuộc đời, ikigai, bản phác thảo công việc cá nhân, thói quen hạt nhân (atomic habits), các bài test tính cách …
Trong số cả tá phương thức và quan điểm quản trị bản thân, có một quan điểm cấp tiến chủ động cho rằng cần phải “thiết kế cuộc đời đáng sống”. Tức là nắm bắt cuộc đời mình ở thế chủ động, tự đặt ra các mục tiêu, thử nghiệm và cải tiến thường xuyên. Quan điểm đó cho rằng tương lai phải được kiến tạo chủ động, và nó đến từ các chương trình hành động ngay hôm nay chứ không phải là mơ những giấc mơ to tát. Quan điểm ấy thừa nhận một thực thể phức tạp trong một con người. Mỗi người là một “quân đoàn” chứ không phải là có một căn tính duy nhất bất biến. Mỗi khi hành động, con người đó đang thể hiện một hiện thân khác. Sáng là nhà buôn, tối làm nghệ sĩ sân khấu, buổi trưa là nhà hoạt động xã hội. Năm nay là giảng viên, ba năm sau là doanh nhân, năm năm sau là nhà văn sáng tác truyện hư cấu. Một người hiểu sự phức hợp của bản thân, chấp nhận nó, và nương theo tự nhiên (theo nghĩa rộng rãi nhất) mà phát triển một “quân đoàn” trong mình. Để đi đến cực hạn của tiềm năng, và để viên mãn với sự chọn lựa chủ động – được sống theo cách mình mong ước.
Hồi học cấp ba, mấy đứa bạn gọi tôi là sếp dù không phải lớp trưởng, cũng chẳng bí thơ. Tôi cũng không hãnh diện, không vui gì hơn, cứ kệ. Vào đại học, làm cán bộ đoàn, cũng có đứa gọi là sếp. Thấy quen rồi nên không nghĩ ngợi gì.
Đi làm, rồi cũng lần đầu được làm sếp chính thức. Là chức tổ trưởng tổ giáo viên. Không ai gọi là sếp mà cứ quen gọi “thầy”, riêng có một người hơn mình vài tuổi, cả chuyên môn và đạo đức hơn mình lại cứ luôn miệng gọi mình là sếp. Ngại.
Cũng là lần đầu ấy, một cô bạn đồng nghiệp vốn thân thiết lắm cứ né né mình ra. Hỏi thì bảo “anh làm sếp rồi, em không muốn gần lại có người bảo xu nịnh”. Thế là tôi và cô ấy cứ thế từ bấy giờ đến giờ; quý lắm nhưng không thân. Tôi thăng chức, làm sếp ngày càng to. Đến chỗ to nhất trung tâm thì một đàn anh xã hội lại khuyên “chú chưa biết kinh doanh, phải học đi chứ không thể ỷ lại vào người khác được”. Lúc này tôi cũng biết tự hỏi nhiều hơn “làm sếp phải như thế nào?”.
Việc kinh doanh của tổ chức đi xuống, tôi tham gia vào một đợt tái cấu trúc lớn, mà một trong những kết quả là việc để mình chuyển sang công việc có vẻ vừa với thế mạnh hơn là nghiên cứu và phát triển. Tôi vẫn còn gắn bó với nó từ bấy giờ đến giờ dù có kiêm nhiệm nhiều việc khác nữa. Dù làm RnD, tôi vẫn được làm sếp – một Executive.
Rồi tôi cũng đi học kinh doanh chính quy bài bản thật. Ngày phỏng vấn ghi danh vào chương trình thạc sĩ quản trị kinh doanh của Đại học Hawaii, tôi trả lời giáo sư giám đốc chương trình: “Em muốn đi học vì thấy mình cần hệ thống hóa lại kiến thức, cần học hỏi chính quy bài bản”. Học xong chương trình rất hay ấy, tôi lại không thể dùng chính quy bài bản mà làm việc, vì dùng chủ yếu “võ đường phố” để tham gia vào câu chuyện khởi nghiệp vốn rất mới mẻ với mình. Nhiều lúc tôi tự nhủ: đây mới là học kinh doanh. Đến giờ tôi vẫn thấy mình còn lâu mới tốt nghiệp đại học kinh doanh trường đời. Đúng là thế giới thật là rộng lớn, và có rất nhiều việc hay để làm, rất nhiều cái hay để học.
Tôi dùng sự chính quy bài bản học được và tích lũy được ở tập đoàn lớn để đi dạy các công quy mô vừa và nhỏ để giúp họ trưởng thành mau hơn. Người học chủ yếu là lãnh đạo cấp trung và cấp cao của doanh nghiệp. Kiến thức được đem đến đúng chỗ nên cũng phát huy được chút ít tác dụng. Tôi đi dạy để kiếm cơm, phục vụ công ty, nhưng cũng là tìm kiếm cơ hội học hỏi ở những môi trường khác, con người khác.
Học về lãnh đạo, quản trị nhiều, nhưng tôi bị ám ảnh bởi lời dạy của một nhà quản trị danh tiếng ngoại quốc “nguyên tắc bất di bất dịch và quan trọng nhất của tôi là làm sao sống cho ra người”. Ông ấy viết trong hồi kí “đến 60 tuổi tôi dự định đi học lại về cách sống”.
Cuối thập kỉ trước, học viên hỏi tôi “Em tò mò muốn biết thầy đang học cái gì?” Tôi đáp “Mình đang học lối sống”. Anh học viên ngạc nhiên lắm. Khi ấy một trong những cộng sự thân thiết nhất, cũng là bạn vong niên, người thầy không chính thức của tôi đang lâm trọng bệnh và sớm qua đời; tôi đang suy nghĩ rất nhiều về lối sống, về đạo, the way of life.
Thập kỉ này bắt đầu bằng hai năm Covid và những biến cố tày đình, cả ở quy mô cá nhân, gia đình, công ty và xã hội. Nó như một món quà làm cho các câu hỏi về lối sống trong đầu tôi sáng tỏ ra trông thấy. Tôi bắt đầu hiểu rõ hơn lời dạy của vị doanh nhân già “làm sếp phải mang lại hạnh phúc cho tổ chức, thúc đẩy sự phát triển cộng đồng xã hội và nhân loại”. Từ đó tôi bắt đầu tự nguyện để mình lún sâu hơn vào con đường giáo dục khai phóng, một thứ mà chính công ty của tôi theo đuổi bấy lâu: “Khai phóng tiềm năng con người”. Tôi gặp được tư tưởng của Inamori Kazuo, Peter Drucker, Phan Châu Trinh về đạo làm sếp. Thế là từ chỗ thiết kế chương trình học tập NeoBussiness để các sếp thuần túy học hỏi về chuyên môn kinh doanh, tôi chủ trương xây dựng chương trình học tập cho giới sếp theo triết lí mới: xây dựng những người sếp có hiểu biết sâu sắc và cập nhật về kinh doanh, nhưng còn hơn thế nữa với giá trị cốt lõi Trí-Khí-Đức-Sinh. Chương trình đặt lại tên thành NGE (The NextGen Executive).
Nhiều người sếp, cũng như tôi có khi phập vào đời làm sếp mà thiếu lí thuyết tốt, thiếu nhiều tri thức hành dụng, thiếu cả cái chí khí chiến đấu rực lửa của người làm sếp, thiếu hiểu biết về đạo làm người đạo làm sếp, và khó khăn trong tạo lập kết quả tích cực bền lâu trong thực tiễn. Do đó, The NextGen Executive mang trong mình một lí tưởng dành cho những người sếp đời mới. Đó cũng là câu chuyện tôi đã kể trong ngày khai giảng lớp học NGE đầu tiên mang niềm hy vọng của Trường Quản trị Hiếu Liêm.
Đó là tiêu đề cuốn sách hay của hai chuyên gia về tư duy thiết kế Bill Burnet và Dave Evans. Cuốn sách này rất gần với hai chủ đề tôi quan tâm là phát triển bản thân và tư duy thiết kế. Sách Được việc tôi viết triết lí gần với cuốn sách.
Đọc xong tôi rút ra mấy ý đồng tình có thể thuộc lòng được:
Hạnh phúc sẽ đến khi ta thiết kế được một cuộc đời phù hợp với chính mình; không phải cứ có thành công mới có hạnh phúc.
Không bao giờ là muộn để bắt đầu thiết kế một cuộc sống mới.
Tìm kiếm vấn đề + GIải quyết vấn đề = Cuộc sống được thiết kế tốt.
Bạn không thể biết mình đi đâu nếu không biết mình đang ở đâu.
Bạn không phải lúc nào cũng biết mình sẽ đi đâu, nhưng có thể biết được mình có đúng hướng không.
Làm việc thấy sướng chính là một tiêu chí của đúng việc.
Nhưng tìm được đúng việc không hề dễ, và có thể bạn sẽ phí phần lớn thời gian khi cố tìm nó cho bằng được.
Chỉ cần một ý tưởng “ăn tiền” là tôi sẽ thăng hoa. Nhưng để có một ý tưởng “ăn tiền” thì thường là tôi cần 101 ý tưởng không “ăn tiền” khác.
Tôi không bao giờ tắc tị, nếu như tôi có thể tạo ra thật nhiều ý tưởng. Hãy dùng kĩ năng tưởng tượng và khởi tạo ý tưởng của tư duy thiết kế để thoát khỏi tình trạng tắc tị.
Công việc đáng mơ ước của tôi ở ngay đây, do chính tôi tích cực tìm kiếm và đồng kiến tạo không ngừng.
Người ta bảo phải chọn cho đúng thì mới hạnh phúc. Nhưng xem ra không có lựa chọn đúng đâu, chỉ có lựa chọn tốt hay không tốt thôi.
Người ta đánh giá cuộc đời một người bằng thành quả, nhưng kì thực toàn bộ cuộc đời mới đáng giá, chứ không phải là mấy cái thành quả.
Cuộc sống không phải là một trò chơi hữu hạn với kẻ thắng người thua, người cao người thấp. Nó là một trò chơi bất tận, và không bao giờ kém thú vị.
Ta không một mình chế ra cuộc đời mình, mà ta tạo ra nó cùng với những người khác sau khi được cha mẹ và nền văn hóa sinh ra lần đầu tiên.
Bí kíp để trở thành con người hành động tích cực và kiến tạo: Luôn tò mò; Tích cực nói chuyện với mọi người; Thử làm điều gì đó; Kể câu chuyện của mình.
Tìm kiếm
Sách mới: Tư duy thiết kế cho mọi người
Bài viết mới
Đang được chú ý
Chuyên mục
- Agile Mindset (149)
- Chuyện đời (22)
- Công nghệ (14)
- Đọc (75)
- Sách (46)
- Giáo dục (197)
- Constructivism (5)
- Học cách học (35)
- Khai phóng Giáo dục (19)
- Tu thân (5)
- Khác (15)
- Lean Startup (16)
- Linh tinh xòe (53)
- Lan man (24)
- Quản trị mới (57)
- COVID19 (9)
- Tài nguyên (2)
- Tri thức và Nhận thức (17)
- Xã hội tri thức (23)
- Tổ chức học tập (20)
Thẻ
36 kế dạy học thụ động (7)
active learning (8)
agile (41)
agile adoption (6)
agilemindset (6)
agile mindset (7)
agile transformation (5)
codegym (36)
constructivism (16)
Cánh Buồm (5)
công nghệ và giáo dục (15)
dạy học (4)
dạy tốt hơn (24)
education (4)
giáo dục (26)
giáo dục khai phóng (6)
growth mindset (5)
HỌC CÁCH HỌC (9)
học (6)
học tập (4)
học tập trải nghiệm (4)
inamori_kazuo (5)
kanban (6)
khởi nghiệp (5)
lean (14)
lean mindset (4)
lean startup (7)
learning (4)
làm lính thật tốt (21)
MOOC (5)
neomanager (8)
năng suất (5)
PBL (6)
personal kanban (4)
productivity (4)
reflection (5)
scrum (42)
seci (7)
sách (4)
sử kí (5)
thuyết kiến tạo (7)
tích hợp (10)
tản mạn chuyện đọc (10)
tổ chức học tập (7)
được việc (13)