Xu hướng sử dụng ngày càng nhiều phương pháp học qua vấn đề (problem-based learning) và học qua dự án (project-based learning) cho thấy những chuyển dịch lớn từ việc học từng kĩ năng riêng lẻ sang học tích hợp, từ việc tiếp thu thông tin sang tiêu hóa kiến thức và tái kiến tạo tri thức.

Dưới đây là một dự án học tập đã viết thành sách. Trên trang của Viện giáo dục Buck, có hàng tá dự án kiểu này, với đầy đủ đề cương, thiết kế, tương thích chuẩn đầu ra (learning outcomes/standards), và kết quả đạt được của học sinh, kèm theo (đôi khi) là phân tích của giáo viên để rút kinh nghiệm sau khi dự án kết thúc.  Bạn đọc vui lòng truy cập: http://bie.org/project để biết thêm chi tiết. Xin đừng ngất vì ngợp 🙂

Đây là dự án trong khuôn khổ môn Lịch sử Hoa Kì được tổ chức theo dạng PBL có thời lượng tương đương 20 giờ học trên lớp ở trường Trung học Công nghệ mới Napa. Thầy giáo[1] nêu vấn đề cho học trò: “Những hình tượng (archetypes) nổi bật trong lịch sử nước Mỹ (như hình tượng cao bồi, người Mỹ bản xứ Indian, nô lệ, các tín đồ,..) vẫn thể hiện giá trị của chúng ta hiện nay?”.  Học sinh được đưa vào tình huống để trở thành những nhóm chuyên viên tiếp thị cho những tập đoàn thực phẩm lớn, xem xét lựa chọn một nhân vật tượng trưng để thúc đẩy các nỗ lực quảng cáo và bán hàng. Học sinh sẽ phải nghiên cứu các đặc điểm lịch sử của các hình tượng, sau đó xác định những đặc điểm của hình tượng phù hợp với nước Mỹ hiện đại và hấp dẫn người tiêu dùng. Mỗi nhóm trình bày kết quả nghiên cứu của mình và đưa ra những kiến nghị. Kết thúc dự án, học sinh sẽ phải báo cáo quá trình nghiên cứu tài liệu, báo cáo khảo sát khách hàng tại siêu thị; thuyết trình trước lớp và giáo viên về kết quả của dự án. Đây chính là cách giáo viên đưa các kiến thức về lịch sử trở lên sống động và có ý nghĩa đối với đời sống hiện nay . Bên cạnh đó, các kiến thức cơ bản về môn học (Lịch sử Hoa Kỳ), và kĩ năng cần thiết (tìm kiếm, đánh giá tài liệu, phương pháp điều tra xã hội học) cũng được học sinh rèn luyện trong quá trình thực hiện dự án nhỏ này. Ngoài ra, học sinh sẽ phải rèn luyện các kĩ năng mềm khác về thuyết trình, làm việc nhóm, sử dụng PowerPoint và các công cụ xử lí ảnh đơn giản để làm các tài liệu marketing. Nếu học sinh nào đi xa hơn, có thể am hiểu chút ít nữa về sự vận hành của một chiến dịch marketing.

Hóa ra cái vỏ bao thuốc lá cũng có thể thành một đề tài nghiên cứu cho học sinh được! (Ảnh: chôm chôm trên mạng)

—-
[1] Theo “PBL Starter Kit”, BIE xuất bản năm 2009.

Nhiều người biết là ProjectBased Learning hay nhưng hiện thực hóa thì khó. Mặc dù có nhiều sách hướng dẫn nhưng có lẽ chưa sách nào chạm vào được những chỗ khó vượt qua nhất.

Có thể kể ra vài cái :

1. Giáo viên ít người là những quản trị dự án giỏi, thậm chí không có năng lực quản trị dự án

Do không nắm vững dược các vấn đề cốt lõi của dự án, nên không thể vận dụng mô hình dự án vào trong học tập. Có lẽ đây là cái ít được để ý nhất: năng lực quản trị dự án cho giáo viên, và năng lực lái việc làm dự án phục vụ cho việc học. Phải đào tạo giáo viên trước, nhưng không phải là đào tạo áp dụng PBL, mà dạy lại cho GV project là gì, quản lí thế nào, rồi mới đến các vấn đề giáo dục của nó.

2. Thiếu môi trường phù hợp với dự án

Cái hay của dự án chính là sự phức tạp và chỉnh thể, thực (authentic) của các vấn đề. Những cái này đòi hỏi các setting thật, các điều kiện vật chất cũng như bài toán thật để giải quyết. Làm mãi phần mềm trên giấy thì còn gì là thú vị?

Bằng một cách nào đó (không nhất thiết tốn tiền), người giáo viên hoặc nhà trường phải tạo lập các settings này để đủ điều kiện vận hành cho các môn học theo PBL. Chuyện này cũng ít được để ý vì mất công, mất sức. Dù gì thì dễ nhất vẫn cứ để vác sách giảng thật hay hơn là nghĩ ra xây một phòng thí nghiệm, xưởng chế tạo.

3. Thiếu khả năng đánh giá phù hợp

PBL thể hiện các khía cạnh khác của quá trình học tập: khả năng thích ứng, giải quyết vấn đề, làm ra sản phẩm, tư duy trong thực tiễn … Thậm chí cả cái không khí và động lực của học sinh khi làm trong nhà xưởng cũng khác biệt so với trên lớp. Trong khi đánh giá cuối cùng lại thường nằm ở con số điểm tròn trĩnh, đặc biệt là những điểm chấm cho sự hoàn thiện của sản phẩm cuối. Bảng điểm có thể bóp chết tất cả những gì là hay ho của PBL. PBL là authentic learning, thì cũng cần một authentic assessment tương ứng. Tiếp cận tích hợp và chỉnh thể (holistic) thì đánh giá cũng phải chỉnh thể.

Có quan điểm “giáo dục phải lấy người học làm trung tâm”. Nhất trí!

Có người hỏi “như thế nghĩa là thế nào?”. Bắt đầu bí.

Hỏi thêm “[thiết kế]bài giảng như thế nào thì là lấy người học làm trung tâm?”. Lần này thì bắt đầu rối tung lên.

Trong “Cách ta nghĩ”, Dewey chỉ rõ người lớn có mối quan tâm chuyên biệt hơn trẻ nhỏ, việc học bị chi phối rất nhiều bởi các kinh nghiệm và bối cảnh (địa vị xã hội, mục đích đi học, mục đích nghề nghiệp …) trước đó. Vì thế nếu biết được các kinh nghiệm trước đó, cùng với “mối quan tâm chuyên biệt” ấy là gì, ta có thể động viên được người học. Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất về việc học (xem thêm “How people learn”).